HAKKAPELIITTA
OI "ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ" ΤΟΥ ΒΟΡΡΑ
Οι Hakkapeliitta
ήταν επίλεκτοι Φινλανδοί ελαφροί Ιππείς που υπηρέτησαν κυρίως στον σουηδικό
στρατό κατά τον Τριακονταετή Πόλεμο (1618–1648). Αποτελούν ένα από τα πιο
αναγνωρίσιμα και αποτελεσματικά σώματα ιππικού της πρώιμης νεώτερης Ευρώπης και το όλο "περίγραμμά" τους τεκμηριώνει έμπνευση από τους Έλληνες Στρατιώτες της Δύσεως οι οποίοι και προσδιόρισαν το επιχειρησιακό "προφίλ" του σώματος των ελαφρών Ευρωπαίων Ιππέων.
Η ονομασία Hakkapeliitta προέρχεται από το φινλανδικό πολεμικό επιφώνημα «Hakkaa päälle!» το οποίο σημαίνει "Ορμάτε καταπάνω τους και χτυπάτε τους", ένα παράγγελμα που διασυνδέεται περισσότερο με έναν άτακτο σχηματισμό παρά με έναν τακτικό του οποίου τα παραγγέλματα αποφεύγουν περιφράσεις!
Οι περισσότεροι Hakkapeliitta ήσαν Φινλανδοί αγροτικής καταγωγής, προερχόμενοι από περιοχές που τότε ανήκαν στο Σουηδικό Βασίλειο όταν η Φινλανδία δεν ήταν ανεξάρτητο κράτος.
Οι Hakkapeliitta διακρίθηκαν ιδιαίτερα υπό τη διοίκηση του Γουσταύου Β΄ Αδόλφου της Σουηδίας ο οποίος ανεμόρφωσε ριζικώς τον στρατό του, εισάγοντας:
- ευέλικτες μονάδες,
- ταχεία κίνηση,
- συνδυασμό πυρός και κρούσεως,
Oι κύριες αποστολές των Hakkapeliitta ήσαν
- αιφνιδιαστικές έφοδοι,
- διάσπαση εχθρικών γραμμών,
- καταδίωξη υποχωρούντων,
- επιθέσεις στα πλευρά ή στα μετόπισθεν
- την ταχύτητα,
- την αποφασιστικότητα και
- την ακραία επιθετικότητα.
Όλα τα παραπάνω, όπως καταλαβαίνει ο μελετητής, ήσαν αυτά ακριβώς που χαρεκτήριζαν και τις τακτικές των Ελλήνων Στρατιωτών της Δύσεως, όπως μας τις περιγράφει ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Σάθας.
Ο Οπλισμός και εξοπλισμός των
- Σπάθη ή σπαθί (broadsword)
- Πιστόλια πυρόλιθου ή τροχού (συνήθως δύο)
- Ενίοτε λόγχη, αλλά όχι πάντα
ενώ η πολύ περιορισμένη, έως ανύπαρκτη, θωράκισή τους το πολύ να περιλαμβάνει ένα κράνος Morion και αυτό σε ορισμένες μονάδες, επιμένοντας στην έμφαση της ευκινησίας και όχι της προστασίας κάτι που παραπέμπει σε καταδρομικές τακτικές, ακριβώς όπως και στην περίπτωση των Ελλήνων Στρατιωτών της Δύσεως.
Σε αντίθεση με τους σχηματισμούς βαρέων θωρακοφόρων, οι Hakkapeliitta δεν στηρίζονταν σε σχηματισμούς πυρός, κάτι καθιερωμένο σε Ίλες τακτικού Ιππικού αλλά σε ευέλικτους επιτιθέμενους που "χτυπούσαν" κι εξαφανίζονταν, όπως και οι Έλληνες Στρατιώτες της Δύσεως.
Η τακτική ιδιαιτερότητά τους ήταν ότι:
- δεν χασομερούσαν με άσκοπες ανταλλαγές πυρών,
- έσπαγαν τον σχηματισμό του αντιπάλου κεραυνοβόλως και,
- πολεμούσαν σώμα με σώμα με υψηλή ψυχική
αντοχή
και αυτά τους
έκαναν ιδιαιτέρως αποτελεσματικούς απέναντι:
- στο Αυτοκρατορικό Ιππικό των Αψβούργων και
- σε μισθοφορικά σώματα χαμηλότερης συνοχής.
Οι σύγχρονοι
αντίπαλοί τους περιγράφουν τους
Η φήμη τους λειτούργησε ως ψυχολογικό όπλο, κάτι πολύ σημαντικό στον πόλεμο του 17ου αιώνα. Οι Hakkapeliitta έχουν ενσωματωθεί στη φινλανδική εθνική μνήμη ως πρότυπο πολεμικής αρετής και το όνομά τους κυριαρχεί έως σήμερα σε στρατιωτικές αναφορές, σε πολιτιστικά σύμβολα, ακόμη και σε εμπορικά προϊόντα (π.χ. ελαστικά Nokian “Hakkapeliitta”).
Οι
Hakkapeliitta δεν αναφέρονται σε κανένα κλασικό φινλανδικό έπος, και ειδικά όχι στο Kalevala
- στην προχριστιανική, μυθολογική και σαμανική
ποίηση,
- σε ήρωες όπως ο Väinämöinen, ο Ilmarinen,
ο Lemminkäinen,
- σε έναν κόσμο προ-κρατικό, χωρίς
οργανωμένους στρατούς πρώιμης νεωτερικότητας.
ενώ οι Hakkapeliitta:
- είναι φαινόμενο 17ου αιώνος,
- ανήκουν σε κρατικό στρατό (Σουηδικό
Βασίλειο),
- πολεμούν με πυροβόλα και ιππικό τακτικής
γραμμής.
Οι Hakkapeliitta εμφανίζονται σε λαϊκά πολεμικά τραγούδια του 17ου αιώνος, ήτοι,
- σε φινλανδικά στρατιωτικά τραγούδια και
μπαλάντες της εποχής του Τριακονταετούς Πολέμου,
- συχνά ανώνυμα, προφορικά, χωρίς ενιαίο
«έπος».
και ακολουθεί ένα παράδειγμα
μοτίβου (όχι ενιαίο έργο):
- η πολεμική κραυγή «Hakkaa päälle!»,
- εξύμνηση της ταχύτητας και της βιαιότητας
της εφόδου,
- όχι μυθολογική, αλλά ρεαλιστική πολεμική
αφήγηση.
Δεν πρόκειται
για έπος με αρχή–μέση–τέλος, αλλά για σκόρπια ηρωικά τραγούδια στρατιωτών.
Επίσης, σε μία μεταγενέστερη "γραφή" φινλανδικού εθνικού ρομαντισμού του 19ου αιώνος:
- οι Hakkapeliitta επανερμηνεύονται ως
“κληρονόμοι” της αρχαίας πολεμικής αρετής,
- συνδέονται αναδρομικώς και ιδεολογικώς με
το ηρωικό παρελθόν του Kalevala.
και αυτή η διασύνδεση
είναι:
- λογοτεχνική και ιδεολογική, όχι ιστορική και
- προϊόν του 19ου αιώνος, όχι της εποχής τους.
- πολεμικών χρονικών,
- λαϊκών τραγουδιών
στρατοπέδου,
- προφορικής στρατιωτικής
μνήμης.
Πάντως, εμείς θα τους
τοποθετούσαμε πιο κοντά:
- στα γερμανικά Landsknechtlieder,
- ή στα σουηδικά πολεμικά τραγούδια της εποχής
του Γουσταύου Αδόλφου, παρά σε αρχαία επική παράδοση.
Εν συνάψει, η σωστή προσέγγιση δεν είναι «οι Hakkapeliitta ως ήρωες του Kalevala» αλλά «οι Hakkapeliitta ως άνθρωποι ενός νέου, βίαιου κόσμου που δεν έχει πια έπος παρά μόνον πόλεμο» και αυτό τους καθιστά δραματουργικώς πολύ ισχυρότερους.
Αξίζει να θυμηθούμε ότι σε κάποια αυθεντικά μοτίβα 17ου αιώνα (καταγραφή μεταγενέστερη) οι Φινλανδοί στρατιώτες του σουηδικού στρατού τραγουδούσαν σε runo-meter (τροχαϊκό τετράμετρο, όπως στο Kalevala), αλλά με ρεαλιστικό, μη μυθολογικό περιεχόμενο την πολεμική κραυγή
με κύριο χαρακτηριστικό:
- την απόλυτη απουσία εξιδανικεύσεως,
- την άμεση προτροπή στη βία,
- την συμβατότητα με τη νοοτροπία του ατάκτου ελαφρού Ιππικού.
Ακόμη ένα μοτίβο ακολουθεί, με λόγο ρεαλιστικό ενώπιον του επαπειλούμενου θανάτου, έναν λόγο ο οποίος κάθε άλλο παρά πεσιμιστικός είναι, εκφράζοντας την αλήθεια του πολέμου και μόνον:
Eνθουσιώδες το, εν συνεχεία, μοτίβο στο οποίο γίνεται ρητή μνεία του όρου «Hakkapeliitat» και προέρχεται από προφορική παράδοση καταγεγραμμένη τον 19ο αιώνα αλλά αποδιδόμενη στον Τριακονταετή Πόλεμο, με έμφαση στην ισχύ της κινήσεως:
Τέλος, αξίζει να χαρούμε μια παραδοσιακήν εκδοχή εμβατηρίου που εκτιμάται ως πολύ παλιό "σταθεροποιούμενο" τον 19ο αιώνα, αλλά με καταγωγή από πολύ παλιότερα στρατιωτικά εμβατήρια (Hakkapeliittain marssi)
